“Doorheen alle verzamelde verhalen ontdek je niet alleen het verleden van de moestuin, de erfgoedobjecten zijn hier ook ingezet als middel om dierbare herinneringen te ontsluiten of net om positieve ervaringen in het hier en nu te stimuleren."

Van 19 augustus tot 15 oktober kan je de buitenexpo ‘MOES-tuin leeft’ ontdekken in Domein Tivoli in Mechelen, vlakbij de kinderboerderij. In twee tuinschuurtjes vind je verhalen, door de jaren heen vergaarde kennis en allerlei tips van gepassioneerde moestuiniers. De geschiedenis van de moestuin loopt als een rode draad door die getuigenissen heen. Want wroeten in de moestuin, dat doen we al duizenden jaren.

Binnen het koepelproject ‘MOES-tuin’ verzamelt Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) - samen met (erfgoed)partners en moestuiniers – objecten, foto’s, handelingen, tradities en ervaringen uit moestuinen. We willen zo het rijke en diverse moestuinerfgoed verkennen, documenteren, onderzoeken, tonen én verder laten leven. Dat gebeurt door historisch onderzoek, maar vooral door te leren van de moestuiniers zelf.

Yves Segers, coördinator van CAG, licht toe: “Omdat de moestuin niet los kan worden gezien van de handen die erin werken, wil dit project ook de mensen die moestuinieren, samenbrengen. Waarom houden ze een moestuin? Hoe doen ze dat? En waarom net op die manier? De beweegredenen om te tuinieren en de kennis en kunde die in de handen en hoofden van moestuiniers zit, die willen we veilig stellen voor de volgende generaties moestuiniers.”

We leggen ons oor niet alleen te luisteren bij mensen met een eigen moestuin, maar ook bij moestuiniers die met hart en ziel tuinieren in een schooltuin, een moestuin verbonden aan een gezondheids- of welzijnsinstelling of een stedelijke samentuin.

Herinneringsmoestuin geeft rust

In de expo maak je kennis met woonzorgcentrum Roosendaelveld in Mechelen. Daar wonen zo’n tachtig mensen met dementie. CAG, Erfgoedcel Mechelen en Zorgbedrijf Rivierenland slaan de handen in elkaar om met moestuinerfgoed samen te herinneren, uit te wisselen én te tuinieren. De herinneringen vormen de basis om een moestuin voor het woonzorgcentrum te realiseren, voor en sámen met de bewoners, medewerkers en familieleden. “Persoonlijke herinneringen zijn voor mensen met dementie erg waardevol”, legt Lien Vloeberghs (projectmedewerker MOES-tuin bij CAG) uit. “Hun verhalen vertellen geeft rust en bevordert het sociaal welzijn. Begeleiders van mensen met dementie zien hen letterlijk aarden wanneer ze in de tuin werken.”

Dementie treft, alleen al in Mechelen, meer dan 1550 inwoners en hun families. Schepen van Welzijn en ondervoorzitter van Zorgbedrijf Rivierenland Gabriella de Francesco: “Nieuwe benaderingen zoals het herinneringstraject bij de Mechelse MOES-tuincase kunnen niet alleen het fysieke en psychische welzijn van deze mensen bevorderen, maar ook de verbondenheid met hun familie of verzorgers versterken. We kijken daarom met veel interesse naar de gebruikte methodieken en hopen die te laten doorleven in andere woonzorgcentra.”

Verbindende kracht van erfgoed

Niet enkel wroeten in moestuin geeft voldoening, ook oogsten is voor menig moestuinier de kroon op het werk. Letterlijk de vruchten plukken van je werk, dat doet deugd. Tot de komst van de koelkast en de diepvries – vanaf de jaren 1960 – worden groenten ingekuild. Ze worden in de grond of in een kist met zand ingegraven. Stro beschermt ze tegen vorst. Ook wecken was – en is – een populaire methode om groenten en fruit te bewaren. De voormalige Boerinnenbond organiseerde heuse ‘inmaaklessen’ en in het alombekende ‘Ons kookboek’ vind je heel wat recepten terug om je oogst te bewaren.

“In deze expo zie je de verbindende kracht van erfgoed aan het werk”, zegt schepen van Cultuur Björn Siffer. “Doorheen alle verzamelde verhalen ontdek je niet alleen het verleden van de moestuin, de erfgoedobjecten zijn hier ook ingezet als middel om dierbare herinneringen te ontsluiten of net om positieve ervaringen in het hier en nu te stimuleren. Erfgoed is zoveel meer dan ‘wat we willen bewaren’, het biedt mogelijkheden voor samenzijn, gemeenschap en sociaal welzijn.”

Reizende expo

De expo ‘MOES-tuin leeft’ toont de eerste verzamelde resultaten en nodigt bezoekers uit deel te nemen aan allerlei erfgoedactiviteiten. Waar de expo staat, organiseren we erfgoedbabbels, oogsttafels, lezingen of demo’s om onze kennis uit te breiden en te verdiepen. Na haltes in Borgloon en Ieper, landt de expo op 19 augustus in Mechelen.

“De buitenexpo MOES-tuin krijgt een prominente plek in Domein Tivoli, tussen de kinderboerderij en de VELT-samentuin in”, zegt schepen van Parken en stadstuinen Patrick Princen. “Het park speelt al langer in op de welzijnsvoordelen van actief buiten zijn in de natuur. Recent hebben we hier nog de nieuwe Mechelse dementiewandelingen ingewandeld. In deze expo wordt die menslievende invloed aangevuld met de kracht van erfgoed. Door mensen de kans te geven herinneringen op te halen, deel te nemen aan activiteiten die geluiden, geuren en smaken oproepen in combinatie met de voordelen van buiten zijn, creëren we een unieke en verrijkende ervaring voor bezoekers.”

Wat verteld, besproken en getoond wordt, komt ook weer ‘naar buiten’. Yves Segers: “Het verzamelde erfgoed willen we aan een breed publiek presenteren. De rondreizende expo is daar een eerste stap in. Daarnaast zal de projectwebsite www.moes-tuin.be dienst doen als kennishub waar onderzoeksresultaten gebundeld worden en activiteiten gecommuniceerd. Audiovisuele documentatie en digitale collecties brengen het moestuinerfgoed tot in de huiskamer.” En dat mag je best letterlijk nemen, want op de projectwebsite vind je de expo volledig digitaal terug.

Praktisch

• De expo ‘MOES-tuin leeft’ is gratis te bezoeken van 19/08 tot en met 15/10 in Domein Tivoli in Mechelen. Het park is dagelijks open vanaf 7u30 tot zonsondergang.
• Voor dit project slaat CAG de handen in elkaar met erfgoedorganisaties en partners die erfgoed niet als kerntaak hebben: CO7, Erfgoedcel Mechelen, Erfgoed Haspengouw, ’t Grom, Huis van Alijn, Cera, Tuinhier, Velt en Landelijke Gilden. Dit project wordt mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van de Vlaamse overheid, departement Cultuur, Jeugd en Media.
• Alle info over de expo, moestuinerfgoed en activiteiten is te vinden op moes-tuin.be.