Stad Mechelen maakt werk van een nieuwe straatnaam voor de Van Kerckhovenstraat. Het koloniaal monument ‘Pioniers van de beschaving’ van Lode Eyckermans op de Schuttersvest krijgt een nieuwe plek en een begeleidende tekst. En er wordt een permanente adviesgroep opgericht om naast het thema dekolonisatie ook een gesprekspartner te zijn voor de stad rond ruimere diversiteitsthema’s. Het zijn de eerste resultaten die voortvloeien uit het participatietraject ‘Mechelen Dekoloniseert’ in Mechelen. 

Hoe maken we van Mechelen een stad waar iedereen zich thuis voelt? Een werkgroep van geëngageerde Mechelaars ging met die vraag aan de slag en organiseerde de denkdag 'Mechelen dekoloniseert'. Met de input van die denkdag en onder begeleiding van HUMMUS vzw en Don Pandzou van Yaya Yaba Leki ging de werkgroep vervolgens op zoek naar een gedeelde visie op conflicterende en polariserende verwijzingen uit het verleden in Mechelen. Vandaag presenteerden zij samen met het stadsbestuur de eerste conclusies, heel symbolisch aan het standbeeld ‘Pioniers van de beschaving’ op de Schuttersvest.

Het engagement voor het dekolonisatietraject in Mechelen ontstond naar aanleiding van het debat over het koloniaal monument ‘Pioniers van de beschaving’ van Lode Eyckermans op de Schuttersvest en de Van Kerckhovenstraat, genoemd naar de van oorsprong Mechelse koloniaal Willem Frans Van Kerckhoven.

“De belangrijkste doelstelling van het dekolonisatietraject was om in alle openheid een meerstemmig debat te voeren over dit complexe thema. Samen gingen we op zoek naar een gedeelde visie op conflicterende en polariserende verwijzingen uit het verleden in onze stad. Naar het beeld dat de Mechelaars van zichzelf hebben en naar wat ze belangrijk vinden om in de openbare ruimte te brengen. Ik ben trots op het traject dat we gelopen hebben en de tussentijdse resultaten die we vandaag kunnen voorleggen”, vertelt schepen van diversiteit en gelijke kansen Gabriella De Francesco.

Van Kerckhovenstraat wordt Zusterkens der Armenstraat

De Van Kerckhovenstraat is genoemd naar de van oorsprong Mechelse koloniaal Willem Frans Van Kerckhoven. Hij staat mee symbool voor het koloniale regime in Congo dat was gebaseerd, zoals zeer recent door Koning Filip verwoord, op een niet te rechtvaardigen verhouding van ongelijkheid, gekenmerkt door paternalisme, discriminatie en racisme. Over de naamswijziging van de Van Kerckhovenstraat was dan ook weinig discussie. De denkdag resulteerde zelfs meteen in een concreet alternatief.

Tot circa 1970 waren aan de toenmalige Oude Brusselsestraat - vanaf 1930 Van Kerckhovenstraat genoemd - de Zusterkens der Armen gevestigd. Ze beheerden er een tehuis voor behoeftige en arme bejaarden. De laatste zusters verhuisden naar hun vestiging in de Hoogstraat in Brussel. De gebouwen aan de Van Kerckhovenstraat werden in het najaar van 1972 afgebroken.

“Gezien de jarenlange en onbaatzuchtige inzet van de Zusters op deze plaats is ervoor gekozen om de Van Kerckhovenstraat te hernoemen tot Zusterkens der Armenstraat. Dankzij deze nieuwe straatnaam worden honderden anoniem gebleven vrouwen, die vanuit hun engagement zich daadwerkelijk hebben ingezet voor armoedebestrijding en voor behoeftige ouderen in onze stad, uit de schaduw van de geschiedenis gehaald en geëerd”, zegt Koen Anciaux, schepen van eigendommen.

Een straatnaamwijziging brengt de nodige administratie met zich mee. De inwoners van de Zusterkens der Armenstraat kunnen met al hun vragen steeds terecht bij de stad.

Nieuwe pioniers van de beschaving

Een tweede belangrijke conclusie gaat over het gecontesteerde beeld ‘Pioniers van de beschaving’ van Lode Eyckermans op de Schuttersvest. Het standbeeld werd in 1953 ingehuldigd en toont twee gestileerde hoofden, van een Congolese vrouw en man. Op het beeld is een inscriptie aangebracht die hulde brengt aan 31 ‘pioniers die stierven voor de beschaving in Congo’, waaronder ook Willem Frans Van Kerckhoven.

“Allereerst moeten we beseffen in welke context dit standbeeld werd geplaats. Namelijk in een brutaal verleden van kolonisatie, met het doel ‘beschaving’ te brengen. Die verheerlijking is vandaag achterhaald en misplaatst, een doorn in het oog van heel wat Mechelaars”, vertelt Don Pandzou, lid van de werkgroep. “Ik ben dan ook blij dat de stad initiatief neemt om met verschillende groepen mensen, burgers en actiegroepen in gesprek te treden. Om het verleden in de huidige context te plaatsen. Een gedragen beslissing die voortvloeit vanuit een sterk participatief traject.”

Schepen Gabriella De Francesco: “We gaan het beeld niet verwijderen, maar wel een andere plek geven met een nieuwe, verduidelijkende tekst. In plaats van het beeld te verplaatsen naar de kelders van een museum, zetten we er op een creatieve manier een megafoon op. De nieuwe locatie en tekst hebben dus een belangrijke educatieve functie. De tekst zal – op voorstel van de werkgroep – ook verwijzen naar 31 nieuwe pioniers. Lokale helden die vandaag een link hebben met dit thema.”

In kader van het project de Nieuwe Vesten zal in overleg met de ontwerpers en de werkgroep een andere en toegankelijke locatie worden gekozen voor het standbeeld. Bedoeling is dat op die manier het standbeeld en de nieuwe tekst gemakkelijker bezocht kan worden in bijvoorbeeld educatieve rondleidingen.

Nieuwe adviesgroep rond diversiteit, inclusie en gelijke kansen 

Tot slot wordt er ook een permanente werkgroep opgericht rond diversiteit, inclusie en gelijke kansen. Het traject ‘Mechelen Dekoloniseert’ eindigt hier dus niet.

“De werkgroep heeft rond een complex thema een succesvol traject afgelegd. Hun engagement verdient alle lof en ik ben blij dat ze als gesprekspartner voor de stad samen willen blijven werken aan een stad waar iedereen zich thuis voelt. Zo gaan we nog meer educatieve tools ontwikkelen om samen met onderwijspartners dit thema verder bespreekbaar te maken”, besluit schepen Gabriella De Francesco.
Wie zin heeft om aan te sluiten bij de nieuwe adviesgroep is meer dan welkom! Kandidaten kunnen daarvoor eenvoudigweg een mailtje sturen naar [email protected].