"We herstellen de sponswerking van de bodem door water lokaal vast te houden en ruimte voor dit water te creëren"

Zeven partners in Vlaanderen (Natuurpunt, stad Mechelen, Vlaamse Milieumaatschappij en Pidpa) en Nederland (Natuurmonumenten, stad Tilburg, Waterschap De Dommel) willen de komende 5 jaar 360 ha wetland herstellen in de nabijheid van Mechelen en Tilburg. Het project heeft een totaal budget van 7,6 miljoen euro en is afkomstig van de Europese LIFE Clima projecten.

Natuurpunt en VMM gaan samen 320 ha wetlands herstellen in Natuurpark Rivierenland in Mechelen (de overige 40 ha rond Tilburg). Deze wetlands zijn van nature aanwezig in de valleien van de Dijle, Barebeek, Vrouwvliet en de Zenne maar zijn, door het wegvallen van de verbinding met de rivieren en de versnelde afvoer van water, sterk verdroogd. “De voorbije droge zomers werd duidelijk dat deze gebieden daardoor extra kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering, terwijl ze net zouden kunnen bijdragen aan het klimaatbestendiger maken van de regio”, zegt Lander Wantens, projectmedewerker Natuurpunt Wetlands4Cities. “Door het herstel van deze wetlands kunnen ze hun natuurlijke functie als water- en dus ook klimaatbuffer opnieuw opnemen. Die natte natuur zorgt eveneens voor meer leefgebied voor dieren en planten en draagt bij aan een gezondere en meer (be)leefbare omgeving.”  

Wetlands herstellen rond Mechelen 

Lander Wantens: “Om de wetlands in het Mechels Broek te herstellen, kiezen we ervoor om opnieuw een verbinding  te maken met de Dijle, waardoor rivierwater weer door het broek kan stromen. De VMM zal op haar beurt werk maken van een meer natuurlijke inrichting en peilbeheer op de Vrouwvliet en Barebeek.”  

Het herstel en de toename van wetlands zal ook zorgen voor een afname van het hitte-eilandeffect, een extreem snel stijgende dreiging die zorgt voor een hoger aandeel doden tijdens periodes van extreem hoge temperaturen (de hittegolf van 2020 zorgde voor 1100 extra doden in België).    

Ontharding in de stad 

Stad Mechelen wil daarnaast extra inzetten op ontharding van straten om zo te zorgen dat er extra water kan infiltreren in de bodem waardoor het grondwater aangevuld kan worden. “Decennialang was de algemene strekking om water zo snel mogelijk af te voeren. Als antwoord op de klimaatuitdagingen moeten we dit helemaal omgooien. De sponswerking van de bodem herstellen door water lokaal vast te houden en ruimte voor dit water te creëren. Het behouden en versterken van natuur, of het ontharden van stukken openbaar domein en het opvangen van regenwater zijn daar zeer belangrijk voor. We doen hiervoor ook beroep op de inwoners van de stad”, vertelt schepen Princen, schepen van klimaat en natuur- en groenontwikkeling. ”Door het plaatsen van sensoren kunnen burgers via 'citizen science'- projecten mee de vochtigheid van de bodem en de warmte opvolgen. Zo kunnen we nog beter inspelen op wat het beste werkt. Daarnaast helpen we hen ook om zelf stappen te zetten: via het subsidiëren van groendaken, via het faciliteren van het tegeltuintjes of het ontharden van voortuinen.”  

Samen met Pidpa wordt er ook bekeken om regenwater af te koppelen en zo maximaal in te zetten op gescheiden riolering en infiltratie van regenwater in de Mechelse regio.  “Door onbevuild stedelijk hemelwater in het grensgebied met de natuurlijke valleigebieden van onder meer Vrouwvliet te bufferen, dragen we bij tot een meer robuuste waterhuishouding van de natuurgebieden”, aldus Erwin Van San van de afdeling integraal waterbeheer van Pidpa. 

CurieuzeNeuzen 

Ook wil het project voortbouwen op de resultaten van CurieuzeNeuzen in de Tuin, het burgerwetenschapsproject dat de voorbije twee jaar op 5.000 plaatsen in Vlaanderen onderzoek deed naar hitte en droogte. In het project willen we voortbouwen op het burgerwetenschapsproject en verder onderzoek doen naar de effecten van droogte, hitte en extreme neerslag. Deze resultaten willen we gebruiken om de omwonenden te betrekken bij het project.  

Tijdens en na het project is het ook de bedoeling om inspiratie te bieden aan andere steden in Vlaanderen en Europa, dat de versterking of ontwikkeling van stedelijke wetlands een belangrijke oplossing kan bieden in het klimaatbestendig maken van steden. Zo willen we steden beter bestand maken tegen de effecten van extreme hitte, droogte of overvloedige neerslag. 

• Partners: Natuurpunt, Stad Mechelen, VMM, Pidpa ( Vlaanderen) & Natuurmonumenten, stad Tilburg, Waterschap De Dommel (Nederland) 
• doelstellingen: 360ha wetlands herstellen in Mechelen & Tilburg 
• budget: 7,6 miljoen, 3,1 miljoen Mechelen 
• uitvoeringstermijn: 1 september 2022 - 31 augustus 2027