Aanpassing meerjarenplan Stad Mechelen

Net zoals alle andere lokale besturen staat ook Stad Mechelen voor een ongeziene begrotingsoefening voor 2023 na een reeks van opeenvolgende crises waar ze geen schuld aan heeft. De uitdaging was niet min: 24 miljoen extra vinden voor de begrotingsjaren tot 2025. De stad legt nu een begroting in evenwicht voor met een blijvende focus op het ondersteunen van kwetsbare Mechelaars, ondernemers en verenigingen, enkele nieuwe inkomsten, besparingen op eigen werking en een spreiding van het investeringsritme. Op die manier blijven we, ondanks de moeilijke budgettaire context, zorgzaam voor de Mechelaar en timmeren we verder aan de speerpunten en projecten van ontmoeting en stedelijke beleving voor alle Mechelaars in een aantrekkelijke publieke ruimte.

Crisis na crisis

Eerst was er de coronacrisis met een pak extra uitgaven en verlies aan inkomsten. Noodzakelijke lokale steunmaatregelen hebben 15 miljoen euro weggehapt uit de meerjarenbegroting. Vervolgens werd Europa overrompeld door de oorlog in Oekraïne. De noodopvang van oorlogsvluchtelingen in het nooddorp aan De Nekker (10 ME) en op het domein Montréal, in patrimonium van Woonpunt en bij mensen thuis (3,5 ME) gebeurt met de steun van de Vlaamse overheid budgetneutraal, maar legt een groot beslag op de inzet van het personeel. Gestegen energie- en grondstofprijzen doen niet alleen uitgaven stijgen (+5 ME), maar door de indexatie wordt ook Stad Mechelen geconfronteerd met een ongeziene stijging van lonen van haar 1200 personeelsleden. De totale loonkost loopt op van 70 ME (rekening 2021) naar een begroot bedrag van 85,8 ME in 2025. Die plotselinge forse toename van 15 ME legt natuurlijk beslag op de financiële ruimte voor nieuw beleid in de meerjarenplanning. Alles samen moest er zelfs 24 miljoen extra gevonden worden.

Maar de crisissen laat ook zien dat het gevoerde beleid van de voorbije jaren met substantiële investeringspakketten voor projecten van stadsvernieuwing en speerpunten zoals kinderarmoede, mobiliteit en ondernemen de juiste aanpak is geweest. In de jaren dat het budgettair haalbaar was hebben we voluit gekozen voor stadsvernieuwing. Daardoor kunnen we in deze tijden van budgettaire krapte het investeringsritme temperen, zonder achterstand op te lopen die nadien met veel zwaardere financiële inspanningen weer moet ingelopen worden. Een evenwichtsoefening waarbij we voorkomen dat de dynamiek die onze stad al vele jaren typeert, zou gaan sputteren. Het is immers die dynamiek die nieuwe inwoners en bedrijven aantrekt. Die dynamiek blijft overigens nog vele jaren gegarandeerd alleen al door de verdere uitrol van verschillende eerder gebudgetteerde meerjarige projecten. Het laat ons toe om enkele verschuivingen in de begroting door te voeren die zorgen voor wat reserve. Daarnaast werd tijdens de voorbije crisissen steeds met grote zorg gekeken naar de gepaste ondersteuning van kwetsbare Mechelaars, ondernemers en verenigingen. In de begrotingsoefening die vandaag voorligt, houden we vast aan dit principe.

Zorgzaam investeren in de Mechelaar

Meer dan ooit hebben mensen nood aan verbinding en comfort. Een belangrijk uitgangspunt van deze begroting is dan ook dat ingrepen niet ten koste mogen gaan van het welzijn van de burgers. Daarom komen er geen nieuwe of hogere belastingen en bevriezen we parkeertarieven en huisvuilzak tot 2025, ondanks de indexatie. Die wordt gebufferd door de stad. Aan de uitgaven in kader van het sociale beleid en speerpunt kinderarmoede wordt niet geraakt. Zo versterken we het project Opkomst+ met extra personeel. Opkomst+ voorziet in de intensieve begeleiding van een heel kwetsbare groep: aanstaande, alleenstaande, vaak jonge mama’s waar we de nood merken aan een langere en intensieve ondersteuning. Belangrijke projecten in kader van psychosociaal welzijn, zoals de gratis psycholoog voor kinderen en jongeren, worden gecontinueerd. Ter bevordering van de sociale cohesie en koopkracht zijn extra uitgaven voorzien, onder meer in de UiTPAS om het Mechelse vrijetijdsleven nog breder toegankelijk te maken en de uitrol van een noodfonds voor subsidies voor duurzame investeringen van jeugd-, sport- en cultuurverenigingen (150 000 euro in 2023).

Maximaal inzetten op energiebesparing

In kader van onze klimaatambities en de acute woon- en energiecrisis schakelen we een versnelling hoger. We realiseren op die manier meteen een significante besparing op de eigen energiekosten. Stad Mechelen stelde eerder al een tienpuntenplan voor. In totaal voor een besparing van 1,8 ME. We doen ook voor bijna 2 ME extra aan klimaatinvesteringen met de programma’s voor stadsgebouwen (o.a. stadhuis en site Leliëndaal). Voor het stadhuis doen we dit in PPS-constructies met ESCO-bedrijven. Dankzij een energiezuinige investering van 113.000 euro in de verledding van de theaterspots, realiseren we op termijn een minderuitgave van 132.500 euro in de Stadschouwburg en Cultuurcentrum. Ook met de vernieuwde kerstverlichtingen realiseren we een significante besparing én bevorderen we de beleving en het ondernemen in de binnenstad. Het Energieloket wordt versterkt met twee extra personeelsleden en via het Noodkoopfonds investeren we enkele miljoenen extra in energiezuinige, kwaliteitsvolle woningen.

Investeringen niet laten stilvallen

De prijzen voor staal en beton zijn met 30% gestegen. Dat noopt tot verantwoorde keuzes. Er is in deze begrotingsoefening echter geen besparing op de reeds voorziene investeringsbudgetten, maar door de prijsstijging worden er wel duidelijk prioriteiten gesteld. Een aantal geplande investeringen worden vooruitgeschoven in de tijd. Een deel van de kredieten voor het ontwerp wordt nog wel weerhouden zodat we een voorsprong nemen om uitgestelde projecten aan te besteden als de markt opnieuw is afgekoeld.

De uitrol van het voet- en fietspadenteam gaat onverminderd voort. Net als de onthardingsploeg. Voor de heraanleg van het openbaar domein, voet- en fietspaden is een totaalpakket voorzien van 1,3 mio voorzien in de resterende planningsperiode. Het gaat onder meer over het voetpad in Hombekerkouter (Hombeek), Kerkhofstraat (Walem), Stuivenbergbaan (Mechelen-Zuid) en Geerdegem-Schonenberg tussen kruispunten Kruisbaan en Uilenmolenweg. Voor onthardingen is een investeringspakket van meer dan 800.000 euro behouden en voor strategische aankopen rond natuur en parken ruim 830.000 euro. Deze pakketten staan los van de investeringsbudgetten die nominatief zijn toegewezen aan bepaalde straten. Zo gaat de heraanleg van o.m. de Adegemstraat (1,5 mio), Grote Nieuwedijkstraat (384.000 euro), Paardenkerkhofstraat (1,26 mio), Brouwerijstraat (275K), Ploegstraat-Eggestraat (200K), Papenhof (1,1 mio), Tervuursesteenweg (800K), Kruisbaan (300K), park site Keerdok (1,1 mio) en Kruidtuin (1 mio) onverminderd verder. Ook het budget van 1,2 mio ingeschreven voor de aanleg van de stadsboulevard N16, toegangspoort tot onze stad, wordt ingeschreven. Daarnaast willen we bijkomend het parkje en plein voor de Sint-Romboutstoren opwaarderen. Dat wordt een combinatie van groen met een kwalitatief terrassenplein (200.000 euro). Voor de Van Busleydenstraat wordt 1,5 mio extra uitgetrokken. Voor de kwalitatieve herinrichting van de vesten (speerpunt mobiliteit) wordt er nog eens 810.000 euro extra geïnvesteerd. We plannen ook de aanleg van de fietssnelweg langs het spoor in Hombeek. De investering van 900.000 euro wordt gesubsidieerd en blijft daarmee budgetneutraal. We voorzien 48.000 euro in betere bewegwijzering van fietspaden. Dat werd opgepikt als een nieuwe behoefte in Mechelen Fietsstad. Voor de brug Barebeek wordt 100K extra voorzien in 2024.

Maar, een aantal projecten worden dus vooruitgeschoven als gevolg van de stijgende prijzen bij aanbestedingen op dit moment. Eens de grondstoffenmarkt wat is afgekoeld, staan we klaar voor de heraanleg van onder meer de Antwerpsesteenweg, Liersesteenweg, Pareipoelstraat, Dijle, Dobbelhuizen, Tichelrij, ’t Veer en de Keizerstraat. Hetzelfde geldt voor de verbreding van de fietspaden langs de Juniorslaan.

“In deze ronde hanteren we een volgehouden financiële discipline richting schuldafbouw, timmeren we verder aan de speerpunten en focussen we op projecten van ontmoeting en stedelijke beleving voor alle Mechelaars in een aantrekkelijke publieke ruimte.” Stadsbestuur Mechelen

Extra inkomsten zonder nieuwe belastingen

Nieuwe belastingen of verhoging van bestaande belastingen komen er niet. Wel volgt er een indexering van de retributies. De enige uitzondering is de belasting op benzinepompen en de belasting op leegstand. (Na een benchmark met andere centrumsteden en gezien de doelstellingen van Stad Mechelen om alternatieven voor fossiele brandstoffen aan te moedigen, stellen we de tarieven bij (meeropbrengst 180.000 euro per jaar of 540.000 euro in totaal MJP). Er wordt ook een administratieve kost voor het innen van de GAS-boetes doorgerekend, zoals de federale overheid dat ook doet voor de klassieke snelheidsovertredingen.

De bestaande retributies voor diensten, verhuringen en prestaties allerhande (57 artikels) worden eenmalig geïndexeerd met 16%. Ondanks de verwachte hoge rentevoeten ook de komende jaren blijft deze indexatie stabiel tot 2025. Deze indexatie zorgt voor een gecumuleerde opbrengst van 2,28 ME.

Ondanks de hoge inflatie komt er deze legislatuur geen indexatie meer van de parkeertarieven en geen verhoging van de afvaltaks. De minderopbrengsten van resp. 350.000 euro en 420.000 euro op drie jaar tijd worden door de stad gedragen.

Er wordt daarnaast gekozen voor een aantal strategische verkopen. In totaal gaat het om een bedrag van 14 ME. Enkele opvallende nieuwe verkopen zijn stadsgebouw De Zeeridder (2,8 ME), sporthal Donkerlei (1ME), sporthal Winketkaai (1 ME) en woningen op Schorsevelden en buurt (1,2 ME). De eerder geplande verkoop van het Hof van Egmont zal overigens ook nog een 2 ME extra opbrengen. Ook de verkoop van een hoekpand op Kardinaal Mercierplein zal nog 815.000 euro extra opbrengen.

Enkele financiële meevallers

En er zijn ook enkele meevallers. Zo vloeit er tussen 2023 en 2025 extra 5,6 mio euro van Vlaanderen naar onze stad omdat de vaste indexering van de middelen van onze steden en gemeenten niet in verhouding staat met de impact die deze crisis heeft op de financiën van de stad.

De kosten die Fluvius inschat voor Licht-als-dienst vallen 5,2 mio lager uit dan voorzien. Mechelen heeft reeds een verleddingspercentage van 58%, wat zeer hoog is. (I.p.v. voorziene 45%). Een beetje atypisch blijkt de kostprijs voor toestellen en materialen ook gedaald te zijn.

Een extra dividend van Iverlek van 400.000euro vanaf 2025-2027.

Geen naakte ontslagen

Ook de eigen werking werd kritisch bekeken. Er worden binnen onze stadsorganisatie netto 3,5 VTE’s bij pensionering niet verder ingevuld. Naakte ontslagen worden dus vermeden. Er worden binnen de huidige formatie 20 VTE’s geschrapt en er komen 24 tijdelijke VTE’s bij. Bij deze 24 zijn nieuwe uitdagingen en projecten waaronder GAS 5 andere besturen, project Opkomst, plan samen leven, diverse EU-projecten, controleurs leegstand.

De organisatie blijft inzetten om verdere optimalisatie en efficiëntie door herstructureringen door te voeren zoals de inkanteling van ICT binnen strategie & ontwikkeling, het herdenken van diensten op basis van principes van Innovatieve Arbeidsorganisatie (personeelsdienst, strategie & ontwikkeling, financiën, …), de fusie van Marcom met Visit/Uit, het hertekenen van directiestructuren en het zoeken naar synergieën en procesoptimalisaties over de grenzen van directies heen.

Welzijn staat bovenaan onze prioriteiten. We vinden het belangrijk dat iedereen in onze organisatie zich goed voelt. Zeker in deze woelige tijden, moeten werkgevers daar extra aandacht aan besteden. Daarom gaan we samenwerken met Mindlab, een online platform dat zich richt op het bieden van mentale gezondheidszorg.

Het budgettair resultaat

De financiële uitdagingen dwingen dus Stad Mechelen tot het herijken van de meerjarenplanning tot 2025. Een aantal ambities die we bij het begin van de meerjarenplanning hebben uitgesproken hebben we noodgedwongen moeten bijstellen. Zo spraken we in het bestuursakkoord de ambitie uit om het stadsaandeel in de totale schuld tegen 2025 terug te brengen tot onder de 200 ME terwijl we in 2019 nog ca. 309 ME uitstaande leningen hadden. Toch konden we in deze ronde nog voor 5 miljoen euro extra aan schuldafbouw doen en loopt het stadsaandeel terug tot 206 ME in 2025. De totale schuld in 2025 reduceren we verder tot 252,9 ME. Momenteel zijn de centrumsteden hun schuldposities aan het wijzigen. We weten nu al dat Mechelen opschuift naar het centrum qua schuldpositie in 2025.

De autofinancieringsmarge op het einde van de planningsperiode blijft echter stabiel ten opzichte van de oorspronkelijke meerjarenplanning. Ze komt na AMJP 7 uit op 6.983.647 euro ten opzichte van 6 938 401 euro in de oorspronkelijke meerjarenplanning. De afm laat zien hoeveel middelen er van de inkomsten overblijven van het financieel draagvlak na aftrek van de leningslasten. De afm moet pas op het einde van de planningsperiode positief zijn. Met 6,9 ME overschot doet Mechelen dus een pak beter dan nodig is.